Asen là gì?
Đã từ lâu mọi người đều hiểu thạch tín, với tên gọi khoa học thường dùng là asen hoặc arsenic rất độc hại. Nó độc gấp 4 lần thủy ngân. Khi uống phải một lượng asen bằng nửa hạt đỗ xanh có thể chết ngay. Nhưng trước đây chỉ biết nó qua tên vị thuốc bắc trong các quầy thuốc đông y. Thế rồi mãi đến mười năm gần đây, khi hàng loạt người trên thế giới và ngay cả ở Việt nam bị mắc những căn bệnh nguy hiểm dẫn đến ung thư thì mới xét nghiệm nước và chỉ định ra: asen chính là một thủ phạm.
Theo số liệu của WHO cứ 10.000 người thì có 6 người bị ung thư do sử dụng nước ăn có nồng độ asen lớn hơn 0,01 mg/lít nước. Sự lo âu về nguồn nước bị nhiễm asen không chỉ trong từng gia đình mà ngay cả nhà nước cũng đã có tầm nhìn xa về vấn đề này. Nhà nước đã có hẳn một “Chương trình nước sạch nông thôn” với chi phí lên tới nhiều chục triệu đôla cùng với sự tài trợ của UNICEF. Đến 3-2008 đã khoan lắp đặt hơn 150 000 giếng ở nông thôn (cùng với số giếng tự khoan lên tới trên 1 triệu giếng) và hiện đang có một đề án quốc gia giảm thiểu tác hại của asen. Theo điều tra của Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc UNICEF thì tình trạng nhiễm độc arsen (thạch tín) ở Việt Nam có nguy cơ cao. Asen có trong các nguồn nước giếng khoan, giếng khơi với nồng độ khác nhau.
Theo công bố của Viện Y học lao động và Vệ sinh môi trường, trong số 11500 mẫu nước ở 11 huyện thì thấy 40% trong đó bị nhiễm asen, có nơi với nồng độ cao gấp hàng chục lần. Việt Nam đã được đánh dấu trên bản đồ ô nhiễm asen của thế giới. Thật là nguy hiểm.
Nước bị nhiễm asen từ đâu ra?
Asen có và thoát ra từ đất đá nhưng không phải nơi nào cũng có sẵn chất này. Quan trọng hơn là: nhiễm asen trong nguồn nước lại do con người gây ra từ thuốc phun hoa quả, khi sản xuất vải vóc, vũ khí, trong thuốc trừ sâu, chất phụ gia trong thức ăn gia súc và trong các dược phẩm, từ các nguồn nước nhiễm bẩn khác của các nhà máy hóa chất dẫn vào các mạch nước ngầm. Việt nam sử dụng lượng rất lớn thuốc bảo vệ thực vật, phân bón chứa asen làm phát tán asen vào trong nước.
Trong chiến tranh rất nhiều chất độc hại chứa asen đã đuợc thả xuống lãnh thổ và vùng nước của Việt nam. Vì vậy, mọi nơi trên lãnh thổ Việt Nam đều có nguy cơ nhiễm arsen bất cứ lúc nào. Hiện nay, khoảng 17 triệu người Việt Nam đang sử dụng nước ăn từ nước giếng khoan, rất dễ bị nhiễm arsen.
Theo tiêu chuẩn mới công bố năm 2002 của Bộ Y tế, hàm lượng Asen cho phép trong nước sinh hoạt phải dưới 0,01 mg/lít. Những vùng bị nhiễm nghiêm trọng nhất là phía nam Hà Nội, Hà Nam, Hà Tây, Hưng Yên, Nam Định, Ninh Bình, Thái Bình và Hải Dương. Phát hiện nhiều giếng khoan có nồng độ arsen cao nằm ở đồng bằng sông Cửu Long, như Đồng Tháp và An Giang, vùng Tây nguyên như Lâm Đồng … Một số rất ít nguồn nước máy còn có nồng độ asen cao gấp vài lần mức cho phép
Asen tồn tại ở đâu?
Không chỉ có trong nước mà còn có trong không khí, đất, thực phẩm. Khi ở trạng thái rắn asen là chất bột màu trắng. Khi ngấm vào nước, ngay cả khi nồng độ asen trong nước cao có thể gây chết người nhưng nó tan trong nước, không màu, không mùi, không vị nên phát hiện nó bằng trực giác rất khó. Do vậy nước giếng trong veo cũng cần phải cẩn thận. Tốt nhất vẫn nên đem đi kiểm tra xem có bị nhiễm asen không
Asen thường gây ra những bệnh gì?
Asen xâm nhập vào con người qua con đường nước uống, không khí trong vùng ô nhiễm, nhiễm da do tiếp xúc nhiều liên tục với nguồn nước, không khí ô nhiễm. Vào trong cơ thể con người asen thường tích tụ trong não, các mô da, móng tay, tóc, răng, xương và trong các bộ phận giàu biểu mô như niêm mạc vòm miệng, thực quản, dạ dày, ruột non gây nhiễm độc cấp tính cao. Nhưng sự xâm nhập asen qua đường nước ăn uống mới là nguy hiểm nhất. Dù ở mức độ nào đi nữa vì nó diễn ra hàng ngày, theo con đường tiêu hóa mà nước trong cơ thể chiếm tỉ lệ cao. Khi tích tụ trong cơ thể như vậy thì nó tác động gây ra bệnh.
Theo nhiều nhà khoa học asen có thể gây ra tới 19 loại bệnh khác nhau. Nếu bị nhiễm độc asen với liều lượng dù nhỏ nhưng tích tụ trong thời gian dài, sau 5 – 10 năm, sẽ gây: mệt mỏi, buồn nôn, hồng cầu và bạch cầu giảm. Hai loại bệnh phổ biến nhất do asen gây ra là ung thư da và phổi. Nhiều nơi có hội chứng xạm da, sừng hóa bẩm sinh gan bàn chân. Thay đổi sắc tố da, phát sinh các điểm tối điểm sáng trong lòng bàn tay, chân, gây sừng cứng và hoại tử
Tích tụ asen lâu ngày gây nên da mặt xám, rụng tóc, giảm trí nhớ, mạch máu bị tổn thương, bệnh rối loạn nhịp tim, đau mắt, đau tai, bệnh viêm dạ dày và ruột làm kiệt sức, gây mụn lóet, bệnh ung thư, bệnh gây cảm giác về sự di động bị rối loạn, bệnh tiểu đường. Người uống nước ô nhiễm arsen lâu ngày sẽ có triệu chứng các đốm sẫm màu trên thân thể hay đầu các chi, niêm mạc lưỡi hoặc sừng hóa da, gây sạm và mất sắc tố
Nguồn nước bị nhiễm asen dù nhỏ cũng ảnh hưởng đến sức khỏe các bà mẹ, làm động thai ảnh hưởng đến thai nhi và gây ra những bệnh phổi ác tính, những tác động xấu lên sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ con mới lớn. Nik Van Larenbeke, một giáo sư người Bỉ, đã cảnh báo trên tờ Het Laatste Nieuws: Do ô nhiễm nên ngày càng có ít bé trai được sinh ra trên thế giới
Nếu nồng độ asen cao trong nguồn nước thì khi uống vào có thể gây ngộ độc cấp tính, gây ung thư, thậm chí có thể chết ngay. Các nhà khoa học còn gọi asen là “sát thủ vô hình”, “thảm họa môi trường”
Chữa nhiễm độc asen như thế nào?
Trong trường hợp đã bị nhiễm độc asen, muốn giảm bớt các triệu chứng của bệnh, người bệnh cần được đảm bảo chế độ ăn uống thật tốt, giảm protein, bổ sung các vitamin để giúp cơ thể thải asen nhanh hơn. Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể dùng thuốc giúp gan thải asen ra khỏi cơ thể. Tuy nhiên, phải đến ngay bệnh viện để có những lời khuyên, chỉ dẫn của bác sĩ.
Những trường hợp nhiễm asen cấp tính, các phác đồ điều trị là giảm thiểu và giải độc trực tiếp asen ra khỏi cơ thể Khi đã nhiễm asen lâu ngày dẫn đến các căn bệnh nguy hiểm rồi thì vấn đề đã đi sang một hướng khác: khó khăn hơn, tốn kém hơn, sức khỏe suy giảm nhanh hơn và tốn tiền nhiều hơn. Theo như các nhà khoa học cho biết hiện nay trên thế giới khó khăn nhất là khâu chẩn đoán lâm sàng và chưa có cách hiệu nghiệm chữa chạy nhiễm độc asen.
Khó và cũng đơn giản là: lọc nước và sử dụng nước không có asen. Cái khó là tạo ra một công nghệ hiện đại để lọc nước nhiễm asen có hiệu quả mà vẫn giữ khoáng chất và vi lượng. Cái khó nữa là người tiêu dùng đã sẵn sàng sử dụng những thành tựu mới nhất đó cho lợi ích của mình chưa. Và cái dễ chính là ở chỗ, nếu ta nhậy cảm với những công nghệ hiện đại trong lọc nước thì lợi ích sẽ dễ dàng thuộc về mình và sử dụng nó thật dễ hiểu. Nguồn nước ăn phải được lọc sạch. Những vùng có giếng nước khoan, để lọc sạch nước có thể sử dụng những biện pháp thong thường của Chương trình nước sạch vệ sinh môi trường UNICEF dùng bể lọc cát, sỏi, than hoạt tính kết hợp với giàn phun mưa hoặc một vài biện pháp ôxy hóa. Giải pháp này giúp giảm rõ rệt mức ô nhiễm sắt đi kèm asen xuống rất thấp.
Tuy vậy chính do bản chất kỹ thuật những giải pháp như thế cũng không giải quyết triệt để lọc nhiễm asen xuống dưới mức cho phép. Chắc chắn phải tính đến việc cân đối chi tiêu, đầu tư cho nước sạch là đầu tư quan trọng nhất cho sức khỏe. Khi ta chi cho một bữa ăn ngon nếu nguồn nước không sạch thì điều gì sẽ xẩy ra? Giành tiền một bữa ăn ngon có thể đảm bảo nước sạch hàng tháng trời, sức khỏe sẽ tăng lên, bớt những chi phí lớn mà hậu quả của nguồn nước không sạch đem lại. Và chúng ta đã sẵn sàng cho việc cân đối này.
Giải pháp xử lý nước nhiễm asen hiệu quả nhất
Máy tạo nước Pi Biontech chính là một giải pháp cách mạng, triệt để, xử lý nước nhiễm Asen mà các công nghệ lọc nước hiện nay đang phổ biến không có được. Rất nhiều các trung tâm khoa học trên thế giới hy vọng thế kỷ 21 là thế kỷ của công nghệ nano trong lọc nước. Đây là triển vọng và một hướng đi mạnh mẽ giúp các nước đang phát triển giải quyết các khủng hoảng về nước nhiễm asen.
